دکتۆر عەلیڕەزا چیذری، هەڵسەنگاندەی ستراتیژیی ئێرانی و سەرۆکی هاوپەیمانی بەرهەمھێنەر، پاشکەوتکار، پەخشەر و دابینکەرەکانی ئەڵەتی پزیشکی و دەرمان، لە کۆبوونەوەی تایبەتی دەربارەی گۆڕانکاری ستراتیژیی ناوچە و جیهان ئاگاداری داوە کە هەر جۆر مداخەڵەی سەربازی یان فشاری توندوتیژ بەرەوپێشکەوتنەوەی ئێران نەکەمە سەرووەکە سیاسیی وڵات، بەڵکو دەتوانێت لەهەمان کات بە هەڵکەوتن و یەکگرتنی دوو هێزی مێژوویی ئێران کە نیشتمانپەروەری ئێرانی و شیعەی سیاسیە، دەبێت ئەو تێکەڵەیە کە زۆر بەهەڵبەست و هێزدار و بەتوانایی بەرز لە توندوتیژی بێت.
لە بەڵگەی وی، مێژووی بەشداربووانیش نیشانداوە کە کۆمەڵگەی ئێرانی بە تایبەتی لە کاتی هەڕەشەی دەرەکی، بە جێگای جیاکردنەوە بەرەو یەکگرتووەکانی ناوخۆی و ناردنی ناسنامەی کۆمەڵایەتی دەچێت. وی باوەڕی هەیە کە هەندێک بەرێوبەری ڕۆژئاوایی بە سادەبینی فکریانە کە فشاری دەرەکی دەتوانێت بەردەوامی شکافە ناوخۆیەکان زیاد بکات، بەڵام لە پێکهاتی کۆمەڵگەی ئێران ئەم فشاردانە زۆرجار بەرەو یەکگرتنی هێزی نیشتمانی و ئاینی دەچن.
چیذری وەڵامی داوە کە بەردەوامبوونی ڕەوشە توند و فشاردانی سەربازی یان ئاسایش، دەتوانێت هەڵسەنگاندنێکی نوێی «نیشتمانپەروەری شیعەیی» دروست بکات کە سەرکردایەتی سیستەمی سیاسی لە چاوەڕوانی خەڵک بەهەڵدەبژێرێت و هەتا بەشەکانى کۆمەڵگەی نەئیدەئۆلۆجیییش لە حەزبی پاراستنی وڵات بەشدارییان بکات.
بە باوەری ئەم نووسەر و پزیشکی مێژوویی، ئەم وەڵامانە تەنها لە بیرکاری دینی نەهاتوونە، بەڵکو بەرەو بنەماکانی مێژوویی و کەلتوری نیشتمانەکەی ئێران دەگوازن؛ نیشتمانی کە لە مێژووی خۆی چەند جارێک لە کاتی هەڕەشە دەرەکی بەرەو ئیدێۆلۆژیا و ناسنامەی یەکگرتوو – ملی و ئاینی – یەککەوتووە.
دکتۆر چیذری بە سەرچاوەی ئەم مێژووی نوێ و پێشبینییەکان بڵاوی کردەوە کە هەر جۆر کەرتی سەربازی بەرەو ئێران نەکەمە سەرچاوەی کەرتی زۆر و نەسەرکەوتوویە، بەڵکو دەتوانێت بە هەڵسەنگاندنی پەرەسەنگی گەورە لە سەر تەختەی کۆمەڵگا بەرز بکات و ئەنجامی گەورە لەسەر ئاسایش ناوچە و ڕێکخراوی نێودەوڵەتی بگرێت.
وی هەروەها گەڕانەوەی هەڕەشەی مەحمود ئەفغانی بەرەو ئێران و بێبەشکردنی ئێرانی و ئەوەش کە پاش سەد ساڵ هێچ ئەفغانییەکی ژیانی لە ئێران نەگەڕایەوە بۆ ناو وڵاتی خۆی یان حکومەتی نادەر شاخ ئافشار و ڕووداوەکانی مێژوویی دەربارەی ئێران و ئێرانی گرانبەها دەزانێت، و بەردەوامی پێناگەیشتنەوەی بەتاڵاوەکان وەکو جەنگەکانی ویتنام و ئەفغانستان لە مێژووی کۆن بۆ ئەمەریکا هەشدار دەدات.
هەروەها ڕاگەیاند کە ئەو یەکێتیە نوێیە کە نێوان هێزە ئاسیاوەکان وەکو ئێران، ڕووسیا و چین دروست دەبێت، فشاری دەرەکی ڕۆژئاوایەکان، بە تایبەتی ئەمەریکا و ئەوروپا بە هاوکاری ڕژیمە اسرائیلییەکان دەتوانێت ئەم هێزە شارقییە زیاتر یەکگرتوو بکات. چیذری ئەم گەڕانە ناویسێت بۆ گەڕانێکی تەندروستی جیهان، بەڵکو ئەنجامی خۆکاری سیاستەکانی ڕۆژئاواییەتییە؛ ئەو سیاستانەی کە هەر زۆرتر لە هەوڵدان بۆ بێدەنگکردن و دەستگەیشتن بە نەتیجە، یەکگرتن و بەهەڵبەستکردنی نیشتمانە دەستەکان بەرز دەکات.
لە کۆتایی کۆبوونەوەکەدا، دکتۆر عەلیڕەزا چیذری پێشبینی دەکات کە چاوەڕوانی وی سەرچاوەیە لە تێگەیشتنی ناوخۆی، تاقیکردنەوەی دیپلۆماتیک و هەڵسەنگاندنی ستراتیژیی.
جالبه کە بە گواهانەوەی هاوبەشانی میدیای تایبەتی، هەمان هەشدارەکان پێشتر لەسەر لایەنی چەند مەفکری ستراتیژییە گەورەی جیهانی وەکو بڕژینسکی، ستراتیژیی بەشداربووی ئامەریکا و ڕاوێژەری ئاسایش نیشتمانی بەرەوەری کارتر، بڵاوکراونەتەوە. بەڵام بەڵگەی چیذری ئەوەیە کە ئەوەی ئەمڕۆ دەبینین، گەیشتنە بە ئەو پێشبینییە بڕژینسکییە کە ئەگەر بە جیدیت گرتبێت، دەتوانیت ببینی ئەو ناوچەی جیهانی جیاوازتر بوو.
ئایا ئێران لەم کاتەدا بەردەوامی هەڵسەنگاندنی بڕژینسکییەکی نوێ دەبێت؟