هیات امنا از جایگاه اصلی خود خارج شده است

وهاب دهلقی در گفت‌وگو با خبرنگار درمانا افزود: سیاست خرید تجمعی تجهیزات پزشکی مانند باغی است که باغبان صرفا به برخی از درختان آن توجه می‌کند و توجهی به سایر درختان ندارد. در چنین شرایطی به مرور تنها همان چند درخت برای باغبان باقی می‌ماند و سایر درختان خشک می‌شوند و از بین می‌روند. مثال دیگر محله‌ای است که در آن چند سوپرمارکت وجود دارند. در چنین شرایطی مردم محله قدرت انتخاب دارند و بین سوپرمارکت‌ها هم رقابت وجود دارد. زمانی که یک فروشگاه بزرگ در محله ایجاد می‌شود و به دلیل قدرت مالی تخفیفات زیادی می‌دهد، مردم محله به تدریج به سمت آن فروشگاه بزرگ می‌روند و طی مدتی کوتاه سوپرمارکت‌های محله با کاهش فروش و در نهایت تعطیلی مواجه می‌شوند. زمانی که سوپرمارکت‌ها از بین رفتند، تازه زمان به ثمر نشستن فروشگاه بزرگ فرا می‌رسد و مردم محله مجبور خواهند بود که سیاست‌های فروش جدید فروشگاه بزرگ را بپذیرند.

وی عنوان کرد: در سیاست خرید تجمیعی تجهیزات پزشکی نیز عمدتا شرکت‌های بزرگ که سرمایه در گردش بالایی دارند می‌توانند به واسطه قدرت مالی بالا در مناقصات هیات امنای صرفه‌جویی ارزی در معالجه بیماران برنده شوند و به تدریج رقبای خود را از میدان به در و حذف و به تدریج قیمت موردنظر خود را به هیات امنا تحمیل کنند. چنین وضعیتی در صنعت خودروسازی کشور نیز رخ داده است.

دانشیار مهندسی پزشکی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه با اشاره به اینکه رقابت در بین تامین‌کنندگان تجهیزات پزشکی باعث کاهش هزینه‌های تامین می‌شود، خاطرنشان کرد: انحصاری که به برخی از تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی داده شده، باعث به وجود آمدن مشکلاتی شده است و خرید متمرکز نیز عملا به ایجاد انحصار منجر می‌شود.

او در پاسخ به این سوال که هیات امنا خریدهای خود را براساس چه معیارهای انجام می‌دهد؟ عنوان کرد: یکی از معیارها، قیمت است که هیات امنا آنقدر قیمت را تعدیل می‌کند تا برایش به صرفه باشد. این مکانیزم درست نیست چون تعدیل بیش از حد قیمت به تولیدکننده ضربه می‌زند. در چنین شرایطی تولیدکنندگان با قدرت مالی بالا ممکن است حاضر شود چند بار محصولات خود را با قیمت ارزان به هیات امنا بفروشد تا رقبای خود را که حاضر به ارزان‌فروشی نیستند از بازار حذف کند. پس از حذف رقبا، تولیدکننده‌ای که باقی می‌ماند به دلیل عدم وجود تامین‌کنندگان دیگر می‌تواند قیمت دلخواه خود را به هیات امنا تحمیل کند. در چنین شرایطی هیات امنا ممکن است برای فرار از انحصار داخلی به سمت خرید از محصولات وارداتی برود که در این شرایط نیز یکی از اهداف اصلی تشکیل هیات امنا یعنی حمایت از تولید و صرفه‌جویی ارزی محقق نخواهد شد. با این حساب می‌توان نتیجه گرفت که هیات امنا باید به سمت خرید غیر متمرکز همراه با اعمال قیمت‌های عادلانه و مناسب در خریدها پیش برود.

مسوول پیشین تجهيزات پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه توضیح داد: ایراد دیگر خریدهای متمرکز تجهیزات پزشکی این است که مثلا در مورد یک تجهیز پزشکی خاص، همگی نیاز کشور از یک برند خاص خریداری می‌شود در حالی که تجهیزات پزشکی باید براساس سلیقه کاربران مختلف خریداری شوند. این احتمال وجود دارد که وقتی همه تجهیزات از یک برند خریداری شوند در نهایت برای مراکز درمانی کارایی لازم را نداشته باشند. در مراکز درمانی کاربران مختلف با سلایق مختلف داریم و بهتر است که تجهیزات پزشکی از برندهای مختلف تامین شوند تا علاوه بر انطباق با سلایق کاربران مختلف، در آموزش متخصصان و دانشجویان نیز تنوع ایجاد شود تا افراد با همه برندهای تجهیزات پزشکی آشنا شوند.

دهلقی در پاسخ به این سوال که راهکار شما در زمینه خرید تجهیزات و ملزومات پزشکی موردنیاز مراکز درمانی چیست؟ گفت: در دوره وزارت پزشکیان، مرکز مدیریت و هماهنگی امور بازرگانی مستقیما زیر نظر وزیر وجود داشت و امورات مرتبط با تجهیزات پزشکی در این مرکز تجمیع شده بود و این مرکز با هماهنگی و همکاری دانشگاه‌ها، معاونت درمان، معاونت سلامت و معاونت توسعه کار می‌کرد. ادارات تجهیزات پزشکی هم در دانشگاه‌ها وجود داشتند و در کمیسیون سیاستگذاری با حضور مسوولان ارشد دانشگاه‌ها درباره نیازهای دانشگاه به تجهیزات و ملزومات پزشکی و چگونگی خرید آنها براساس اولویت‌بندی و بودجه تخصیصی به دانشگاه تصمیم‌گیری می‌شد. در واقع خود دانشگاه تصمیم می‌گرفت که با پولی که در اختیار دارد، بهتر است سی‌تی اسکن بخرد یا آمبولانس یا ابزار جراحی. در آن دوره دانشگاه‌ها استقلال عمل بیشتری در حوزه‌های مختلف از جمله خرید تجهیزات پزشکی داشتند.

وی ادامه داد: از سال ۱۳۹۳ یا ۱۳۹۴ به بعد، حوزه تجهیزات پزشکی دچار بحران ساختاری و مدیریتی شد و تقریبا از همان زمان خریدهای متمرکز هیات امنا هم شروع شد. هیات امنا باید فقط خریداری تجهیزات پزشکی خاص که ارزبری بالایی دارند را برای برخی بیمارستان‌های خاص انجام دهد تا هم این تجهیزات به موقع تامین شوند و هم صرفه‌جویی ارزی رخ دهد اما در حال حاضر عملا همه خریدها توسط هیات امنا انجام می‌شود. کار هیات امنا مدیریت بازرگانی در وزارت بهداشت. به نظر من هیات امنا از جایگاه اصلی خود خارج شده و باید به جایگاه قبلی خود بازگردد.