تشکیل شرکت توسعه صنایع دستی/چرا بخش خصوصی حراج برگزار نمی‌کند؟

خبرگزاری مهر_ گروه جامعه: مریم جلالی معاون صنایع دستی کشور ضمن بازدید از خبرگزاری مهر به سوالات خبرنگار مهر پاسخ داد. او در این گفت و گو اظهار کرد که هنرمندان صنایع دستی نباید همیشه چشم شأن به دولت باشد اگر تشکل‌های صنایع دستی قوی باشند، هنر صنایع دستی به خودی خود راهش را پیدا می‌کند. جلالی حل بسیاری از مشکلات را در حوزه صنایع دستی تشکیل شرکت توسعه می‌داند. با این وجود معتقد است تلاش کرده تا ادبیات صنایع دستی را در هر بخشی از دولت جا بیندازد از افزودن بندی درباره صنایع دستی به برنامه هفتم توسعه تا هر جایی که این حوزه می‌توانسته نقشی داشته باشد از جمله نمایشگاه‌های فرهنگی و اقتصادی.

جلالی در این گفت‌وگو بیان کرد: صنایع دستی در حوزه زیرساختی ضعف‌های زیادی دارد اگر الان بگویند قدرت خرید مردم برای صنایع دستی خوب شده، ضعف دیگری پیدا می‌شود. یک زمانی ما می‌گفتیم روی بسته بندی و کیفیت کالا کار کنیم. یک نفر از بازار اصفهان به من گفت وقتی توریست می‌آمد همه چیز از ما می خرید و به بسته بندی هم توجه نمی‌کرد. او می‌آید که خاطره بخرد.

وقتی سیاست‌ها را ناظر بر گردشگری می‌گذاریم این یک بخش قضیه است ولی وقتی می‌خواهیم وارد حوزه صادرات شویم مؤلفه‌های صادراتی را باید لحاظ کرده و بازاریابی کنیم که آیا آن کشور کالای ما را می‌پسندد یا نه. تنوع نقطه قوت صنایع دستی هست ولی الان همین تنوع، نقطه ضعف آن شده است و باعث می‌شود که نتوان سیاست گذاری یکسانی برای آن داشت.

نمایشگاه یک حلقه از یک زنجیره است و به خودی خود نمی‌تواند کامل کننده زنجیره باشد

جلالی در آستانه برگزاری نمایشگاه صنایع دستی که قرار است اواخر همین هفته در تهران برگزار شود گفت: ما سیاست نمایشگاه‌های منطقه‌ای را پیگیری کردیم و جواب داد. نمایشگاه یک حلقه از یک زنجیره است و به خودی خود نمی‌تواند کامل کننده زنجیره باشد. یک سال نمایشگاه را با نمایشگاه فرش همزمان کردیم و یک سال هم نمایشگاه را مثل امسال با نمایشگاه تبریز همزمان کرده و رویکردمان را تنوع و کیفیت محصول قرار دادیم.

جلالی معتقد است که نمایشگاه‌های صنایع دستی نباید فقط جنبه حمایتی داشته باشند او در این مورد هم گفت: خیلی از هنرمندان می‌گفتند در نمایشگاهی که در مصلی برپا شد بیشتر سود کردند چون محلی تر است و در تنوع کالا می‌تواند معنادارتر باشد. ولی امسال تمام سیاست مان را برای نمایشگاه ملی بر کیفیت گذاشتیم. استان‌ها با تمام ظرفیت شرکت می‌کنند و سازمانهایی از جمله شهرداری‌ها بسیج اصناف و کسانی که در حوزه تولید کار می‌کنند را همگرا کردیم و شاخص گذاری را مبتنی بر صادرات و کیفیت قرار دادیم. یعنی بخش کسب‌وکار به مصرف‌کننده (B2C)، به بخش کسب‌وکار به کسب‌وکار (B2B) و حتی کسب‌وکار به دولت (B2G) میل می‌کند. به همین دلیل می‌توان گفت ابتکار نمایشگاه امسال در این است که به دستگاه‌های دولتی فراخوان دادیم تا سفارش خریدهای عید خود را از الان در همین نمایشگاه انجام دهند. منتها باید طراحی، قیمت و کیفیت خوب به آنها ارائه کنیم همچنین آنها محصولی در تعداد بالا می‌خواهند که برای این منظور هنرمندان ما از الان تا اسفند فرصت دارند تا محصولاتشان را تولید کنند.

مزیت صنایع دستی به همزمانی فرصت و تهدیدهاست

معاون صنایع دستی کشور ادامه داد: سعی داریم این نمایشگاه را در سه حوزه تولید، طراحی و بازاریابی یا فروش بالا بکشیم مخصوصاً اگر قرار باشد در سطح بین المللی برگزار شود. ما تلاش می‌کنیم هیأت‌های تجاری و بنگاههای بزرگ را به این نمایشگاه بیاوریم. مزیت صنایع دستی این است که فرصت و تهدید را یکجا دارد. هر کسی از نمایشگاه متر و معیار خود را دارد. یکی می‌گوید من می‌خواهم فروش خوبی داشته باشم دیگری می‌گوید می‌خواهم هنرم را به خوبی نمایش دهم.

وقتی می‌خواستیم صنایع دستی را در نمایشگاه توانمندی اقتصادی بگنجانیم گفتند نمایشگاه ما که فرهنگی نیست!

جلالی یکی از خطیرترین وظایفی که معاونت صنایع دستی دارد را ایجاد هم فهمی در میان ذی سهمان و ذی نفعان مختلف دانست و افزود: ممکن است کسی صنایع دستی را میراث فرهنگی بداند یا یکی دیگر آن را حوزه کاربردی، ارزش یا فروش بداند. چند وجهی بودن در صنایع دستی وجود دارد. ما سعی کردیم صنایع دستی را به همه ساحت‌ها وصل کنیم. وقتی می‌خواستیم صنایع دستی را در نمایشگاه توانمندی‌های اقتصادی بگنجانیم می‌گفتند نمایشگاه ما فرهنگی نیست. تلاش شد تا بگوییم صنایع دستی یکی از توانمندی‌های اقتصادی ماست. صنایع دستی بازارچه تولید انبوه یا تولید ماشینی نیست. هنرمند با صنعتگر متفاوت است.

وی افزود: در محصولات استراتژیک یک تعریف مشخصی از یک کالا داریم ولی صنایع دستی خیلی از رشته‌ها را شامل می‌شود چون تحول گراست. ما هنرهای جدید را داریم که نمی‌دانیم صنایع دستی باشند یا نه. آیا ذات آنها صنایع دستی است یا خیر. Handi craft با handmade چه تفاوتی می‌کند. اگر ابزار را نادیده بگیریم چطور؟ سنگ تراشی با واترجت انجام می‌شود آیا ما باید از این ابزار استفاده کنیم یا خیر. آن را صنایع دستی بدانیم یا نه. اینها همه به دلیل بنیه کم تولید ادبیات در حوزه صنایع دستی است. دانشگاه این وظیفه را بر عهده دارد. صنایع دستی در حوزه آموزش، بازاریابی، تجاری سازی یک مزیت است ولی تولید ادبیات، فلسفه و بینش صنایع دستی باید توسط دانشگاه انجام شود. ما برخی اوقات زیرساختهای صنایع دستی را در مهندسی شیمی، طراحی صنعتی می‌بینیم. مثلاً لعاب سفال دانش شیمی است و دانشگاه شیمی باید به ما کمک کند. یا طراحی ریاضی خاتم یک دانش مهندسی است.

جلالی در میان صحبت‌هایش به این موضوع هم اشاره کرد که امسال رشته صنایع دستی به آمایش خورده چون استقبال از آن کم بوده است. طبق آماری که گرفتم سال گذشته دانشگاه سوره ۲۸ نفر در مقطع کارشناسی ارشد صنایع دستی داشته و امسال ۹ نفر.

صنایع دستی به غیر رسمی شدن میل پیدا کرد

وی معتقد است که صنایع دستی به غیر رسمی شدن میل پیدا کرده است و ادامه داد: صنایع دستی وارد ادبیات و برنامه‌های توسعه‌ای کشور شده ولی منتقدین می‌گویند که رسیدن به اعداد و ارقام اعلامی شعار است. گفته شده باید تعداد شاغلان از ۵۰۰ هزار نفر به یک میلیون نفر برسد من همین الان می گویم ما بیش از یک میلیون شاغل در این حوزه داریم ولی سامانه‌های آماری ما درست نیست به همین دلیل نمی‌توانیم آمار درستی ارائه کنیم حتی رئیس گمرک می‌گفت که من قول می‌دهم از ۳۰۰ میلیون دلار صادرات صنایع دستی، بیشتر هم ارسال می‌شود چون آمار چمدانی یا سوغات را نداریم. حتی آماری از فروش و صادرات هم وجود ندارد. صنایع دستی روح خانواده محور دارد. خیلی از افراد بدون اینکه به ما کاری داشته باشند در حوزه صنایع دستی فعالند. ما این افراد را در جشنواره فجر صنایع دستی پیدا کردیم.

وی با بیان اینکه یکی از بزرگترین اقدامات برای حل مسائل صنایع دستی تشکیل شرکت توسعه صنایع دستی است گفت: سرمایه گذاران این شرکت پیدا و هیأت امنای آن هم تشکیل شده و دولت هم در آن هیچ دخالتی ندارد. اگر بتوانیم آن را سر و سامان دهیم آمار دقیق و علمی از تعداد فعالان و کارگاه‌ها خواهیم داشت. البته من از نماینده هند پرسیدم آمارتان چقدر است می‌گفتند ما با آمار کار نداریم آمار به چه کار می‌آید؟ تولید کنید و بفروشید! ما می‌خواهیم با متر و معیار آمار گزارش دهیم منتها اگر زیست بوم را درست کنیم دیگر به ما کاری ندارد و خودش پیش می‌رود. ماشین صنایع دستی نیاز دارد که وارد ناخودآگاه توسعه شود در این صورت خودش راه خودش را باز می‌کند. در این زمینه همه باید تلاش کنند و سیاست تقویت توجه را داشته باشیم.

جلالی گفت: ما نمایشگاه برگزار می‌کنیم می‌گویند چرا برگزار کردید خوب نبود. برگزار نمی‌کنیم هم می‌گویند چرا برگزار نشد. اینها به دلیل عدم شفافیت بخش خصوصی است و ما نمی‌دانیم بالاخره آنها از شرکت در نمایشگاه سود می‌کنند یا نه. در دوره‌هایی یک سری حمایت‌های ویلچری انجام شده که اشتباه بوده است. آن دسته از بخش خصوصی که بدون تکیه به دولت حرکت می‌کنند خیلی هم خوب کار می‌کنند و صادراتشان را هم دارند.

مطالباتی داریم که برای ما بازارچه بزنید می‌گویم اگر مشتری نداشته باشید چه؟ حسن نمایشگاه به این است که نمایش تولید آموزش و فروش آن یک جا هست. ما خانه‌های صنایع دستی را هم با همین رویکرد افتتاح کردیم. سال گذشته در ایام عید کارگاه گردی را هم به برنامه تورهای گردشگری اضافه کردیم دو میلیون نفر فقط از این کارگاه‌ها دیدن کردند. این مهم بود. پس افزون تولید خیلی جذاب است آموزش هم در همان کارگاه اتفاق می‌افتد. صنایع دستی باید از این ظرفیت‌ها استفاده کند. صنایع دستی وابسته به شهود و ذوق آدم هاست و باید بگوید من هنرمند هستم ولی بلد نیستم بفروشم. باید کسی را پیدا کند که این کار را انجام دهد کسی هم ممکن است بگوید من بلدم بفروشم ولی بلد نیستم تولید کنم پس شرکت‌ها باید بتوانند اینها را به هم وصل کنند.

بخش خصوصی باید برخی از وظایف را به عهده بگیرد

محمد حسین عسکرپور مدیرکل حمایت از تولید صنایع دستی هم در این نشست گفت: در برنامه هفتم توسعه تعدادی سنجه گذاشته‌ایم که باید چه اتفاقی برای صنایع دستی در چند سال آینده بیفتد. برای رسیدن به آن هم تبصره‌هایی وجود دارد از جمله اینکه باید روی تشکل‌ها و نحوه ساخت و اداره آنها تجدید نظر کرد. وقتی صحبت از ۵۳۰ هزار نفر جمعیت صنایع دستی می‌کنیم رسیدگی به تک تک آنها امکان پذیر نیست. بنابراین اگر قرار هست سطح مشارکت تحقق پیدا کند باید تشکل درست کار کند.

وی گفت: پیشنهاد می‌کنم بخشی از فعالیت‌ها را بخش خصوصی انجام دهد یا پاسخ دهد مثلاً نسبت به حراج تشکل‌ها چه رویکردی دارند. یا تشکل اشکال دارد یا اینکه کارش را درست انجام نمی‌دهد چرا همه نگاهشان به دولت و معاونت صنایع دستی است که چرا حراج برگزار نشد. بخش خصوصی همیشه می‌گوید چرا دولت کار انجام نمی‌دهد. درحالی که توسعه صنایع دستی همیشه در گرو بخش خصوصی بوده و دولت هدایت گری کرده است. بخش خصوصی باید حراج برگزار کند ما هم به آنها فضا می‌دهیم. بخش خصوصی باید برخی از وظایف را به عهده بگیرد اما اگر بخواهد عقب بنشیند و بگوید که دولت انجام دهد باید بداند که دولت با مشکلات تحریم و بودجه خیلی نمی‌تواند همه هنرمندانی که خیلی از آنها عضو هیچ تشکلی هم نیستند را توانمند کند. ما باید تغییر رویکرد بدهیم.