نقش پایبندی به درمان در مهار ویروس HIV و پیشگیری از انتقال

اقدامات پیشگیرانه شامل استفاده از وسایل محافظتی مانند کاندوم، انجام آزمایش‌های منظم برای شناسایی و درمان زودهنگام، استفاده از داروهای پیشگیری (PrEP)، و رعایت اصول بهداشتی در محیط‌های درمانی و شخصی است. همچنین، آموزش عمومی در مورد راه‌های انتقال HIV و مبارزه با انگ اجتماعی مرتبط با آن، نقش کلیدی در کاهش شیوع این بیماری دارد.

با تأکید بر مسئولیت‌پذیری فردی و اجتماعی، گسترش دسترسی به خدمات بهداشتی و تقویت فرهنگ پیشگیری، می‌توان گام‌های مؤثری در راستای محافظت از سلامت افراد و جوامع برداشت و به سوی جهانی بدون HIV حرکت کرد.

دکتر کتایون طایری متخصص عفونی و فلوشیپ HIV و مشاور فنی مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت در گفت و گو با وبدا، درخصوص پیشگیری از ابتلا به HIV، گفت: بیماری HIV مخصوص طبقه، قشر یا گروه خاصی نیست، این بیماری یک بیماری عفونی است که اگر عامل آن وارد بدن هر کسی شود، آن فرد می‌تواند به بیماری مبتلا شود. چون ویروس درون گلبول‌های سفید خون و ترشحات جنسی وجود دارد و همه افراد دارای گلبول سفید در خون و ترشحاتشان هستند، پس هر کسی که با ویروس در تماس باشد، می‌تواند مبتلا به عفونت HIV شود.

وی افزود: مانند همه بیماری‌های عفونی یکی از روش‌های پیشگیری، مانع شدن ورود ویروس به بدن فرد است. استفاده از سرنگ‌های یکبار مصرف در تزریق و کاندوم در روابط جنسی می‌تواند از راه‌های اصلی پیشگیری از انتفال بیماری باشد، اما، یکی از روش‌های مهم پیشگیری از ابتلا به HIV، درمان افراد مبتلا است. دارو درمانی با کاهش ویروس در خون و ترشحات، منجر می‌شود که حتی در صورت تماس اتفاقی با خون و ترشحات این افراد، ویروسی برای انتقال وجود نداشته باشد.

دکتر طایری خاطرنشان کرد: بدیهی است هر کسی که بیشتر با خون و ترشحات جنسی سروکار داشته باشد، بیشتر احتمال دارد که با ویروس در تماس بوده و به بیماری HIV مبتلا شود، اما این بدان معنی نیست که فقط این افراد مبتلا به HIV می‌شوند؛ لذا هرگونه اقدامی که مانع تماس خون و ترشحات جنسی افراد با هم شود، می‌تواند احتمال ابتلا به HIV را کاهش دهد. مواردی از قبیل استفاده از سرنگ و سوزن‌های یکبار مصرف و شخصی، استفاده از کاندوم در روابط جنسی با افرادی که احتمال ابتلای بیشتری به HIV دارند، درمان بیماری‌های مقاربتی و همچنین درمان به موقع مادران باردار می‌تواند در این زمینه بسیار موثر باشد.

مشاور فنی مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت درخصوص پیشگیری بر دو نکته تاکید و بیان کرد: همواره برای پیشگیری این دو نکته مهم را به خاطر بسپارید، 1-مراقب سلامت خود باشید که از دیگران بیماری نگیرید.2-مراقب باشید که بیماری شما به دیگران منتقل نشود.

تماس های عادی روزمره منجر به انتقال ویروس نمی شود

وی تصریح کرد: یادمان باشد HIV از طریق تماس‌های عادی از قبیل در کنار هم یا با هم غذا خوردن، سرفه، عطسه، دست دادن، در آغوش گرفتن، روبوسی کردن، سوار شدن در اتوبوس، تاکسی، استفاده از تلفن‌های عمومی، استفاده از سرویس‌های بهداشتی مشترک مانند حمام، توالت، استخر مشترک و همچنین نیش پشه یا حشرات دیگر منتقل نمی‌شود، پس نیاز به جداسازی افراد مبتلا به HIV نیست.

نقش داروهای ضدرتروویروسی در مهار ویروس HIV

وی با بیان اینکه صحیح درمان ضد HIV که به عنوان داروهای ضدرتروویروسی شناخته می شوند، موثرترین و قوی ترین راه افزایش طول عمر بیماران است، ادامه داد: تداوم و مصرف صحیح داروها نه تنها موجب بهبود کیفیت زندگی و طول عمر در افرادی که با HIV زندگی می کنند می‌شود، بلکه به کنترل همه‌ گیری HIV نیز کمک می‌کند. بهبود کیفیت زندگی و طول عمر بیماران، به کاهش انگ وتبعیض ناشی از HIV می‌انجامد و از سوی دیگر با تأکید بر اهمیت درمان به عنوان پیشگیری، از خطر انتقال HIV می‌کاهد. بدیهی است که خدمات درمانی و مراقبتی و به خصوص درمان ضدرتروویروسی برای آن که بتواند موثر واقع شود، باید با کیفیت مطلوبی ارائه شود.

وی، اهداف درمان ضدرتروویروسی را، دستیابی به بار ویروسی مهار شده (دیگر قابل شناسایی نیست و در خون و ترشحات وجود ندارد)، حفظ عملکرد سیستم ایمنی بدن و نیز برگرداندن آن به وضعیت تقریبا نرمال، بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر افرادی که با HIV زندگی می کنند، کاهش مرگ و میر و ناتوانی ناشی از بیماری ایدز در افرادی که با HIV زندگی می کنند و پیشگیری از انتقال HIV  به سایرین که اهمیت بسیار زیادی در کنترل اپیدمی HIV دارد، عنوان کرد و گفت: بعد از شروع درمان مؤثر، معمولا در طی 12 تا 24 هفته اول، بار ویروسی به حد غیر قابل شناسایی می‌رسد و افراد باید بدانند که با مصرف منظم داروها و مراجعات برای معاینات و آزمایشات لازم، می تواند طول عمر تقریبا طبیعی داشته باشد.

دکتر طایری گفت: اولین رژیم دارویی و درمان بهنگام با پایبندی کامل به درمان، بهترین فرصت برای دستیابی به اهداف درمان است. بر اساس ارزیابی آمادگی بیمار، تمام تلاش‌ها باید در جهت کاهش زمان بین تشخیص HIV و شروع درمان ضدرترویروسی باشد؛ اثرگذاری مناسب این داروها نیازمند پایبندی کامل است. پایبندی کم، منجر به بروز مقاومت دارویی می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: درمان ضد رتروویروسی یک درمان مادام العمر است و مهار بار ویروسی با داروهای ضد رتروویروسی می تواند باعث کاهش التهاب و فعال شدن سیستم ایمنی شود و در نتیجه میزان عوارض قلبی-عروقی و آسیب به اعضای مختلف ناشی از بیماری طولانی HIV نیزکاهش می‌یابد.

وی افزود: داروها در اشکال مناسب ترکیبی در دسترس بوده و اغلب افرادی که با HIV زندگی می کنند با مصرف روزانه یک یا دو عدد قرص/ کپسول و بدون عوارض شدید، تحت درمان قرار دارند. داروها در مراکز مشاوره بیماری های رفتاری به رایگان ارائه می شود.

عفونت ها و بیماری های همراه با HIV

دکتر طایری درخصوص عفونت ها و بیماری های همراه با HIV، اظهار کرد: این بیماری ها را می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد؛ گروه اول، بیماری هایی که در اثر عدم آگاهی از ابتلا به HIV، عدم مصرف داروها یا مصرف ناکافی داروها به دلیل پایبندی ناکافی عارض می شود که تحت عنوان عفونت های فرصت طلب نامیده می شوند، گرچه با ارائه درمان های ضدرتروویروسی، عفونت های فرصت طلب و شکایات ناشی از آنها به طور قابل توجهی کاهش یافته، اما هنوز تشخیص و مدیریت مناسب بیماری های فرصت طلب و شکایت های ناشی از آنها بخشی مهم از خدمات مراقبتی است.

متخصص عفونی و فلوشیپ HIV در ادامه عنوان کرد: در صورتیکه افرادی که با HIV زندگی می کنند، تحت درمان با داروهای ضد رتروویروسی قرار گیرند، با دریافت منظم و اثربخش داروها، ضمن مهار بار ویروسی در خون و ترشحات، سیستم ایمنی ترمیم شده و بهبود می یابد، این مهم مانع از این می شود که عفونت های فرصت طلب در فرد ایجاد شود. اما همیشه باید به فکر احتمال ابتلا به سل، در هر شرایط بالینی این گروه بود چرا که بعنوان یک عفونت فرصت طلب، ممکن است در هر مرحله ای از بیماری HIV در فرد به اشکال مختلف ایجاد شود.

وی گفت: گروه دوم، بیماری هایی هستند که به دلیل داشتن راه های انتقال مشترک با HIV، احتمال انتقال آنها به افرادی که با HIV زندگی می کنند وجود دارد. به همین دلیل همواره باید فرد را از نظر ابتلا به آن بیماری های نیز بررسی نمود. مهمترین بیماری های همراه شامل هپاتیت های ویروسی بی و سی می باشند. خاطر نشان می شود که روش های مناسبی برای پیشگیری و درمان این قبیل بیماری های همراه وجود دارد و لازم است در همه افرادی که با HIV زندگی می کنند، ابتلا به این بیماری ها بررسی و در صورت لزوم درمان صورت گیرد؛ این موضوع اهمیت بسیار دارد، چراکه ممکن است فرد درمان عالی ضد رتروویروسی دریافت کرده و بیماری HIV وی کنترل شود، اما سایر بیماری های همراه، منجر به عوارض جدی و حتی تهدید کننده حیات وی شود. این خدمت در مراکز مشاوره بیماری های رفتاری به افرادی که با HIV زندگی می کنند، ارائه می شود.

گفتنی است، امسال به مناسبت روز جهانی پیشگیری از ابتلا به ایدز، پویش من هم تست HIV می‌دهم از 20 آبان تا 20 آذر 1403در سراسر کشور برگزار می‌شود.