دارالفنون میراث گرانبهای امیر کبیر؛ آغاز سفر علمی ایران
ششم دی‌ماه سال ۱۲۳۰ خورشیدی، یکی از مهم‌ترین روزهای تاریخ معاصر ایران است. روزی که با افتتاح دارالفنون، شعله‌های امید به پیشرفت علمی و فنی در این سرزمین روشن شد. ایده‌ای که به ذهن مردی بلندآرزو، میرزا تقی‌خان امیرکبیر، رسید و اگرچه او به روز بهره‌برداری از آن نرسید، ولی میراثش، نقطه عطفی در حرکت علمی کشور شد.
آن روزها، رویای امیرکبیر برای آینده ایران بیش از هر زمان دیگری در ذهنش می‌درخشید. او پس از بازگشت از روسیه، به وضوح دریافت که ایران برای پیشرفت، نیازمند پایگاهی برای آموزش علوم جدید است. همین درک بود که او را به احداث نخستین مدرسه عالی مدرن ایران، یعنی دارالفنون، سوق داد؛ بنایی که بیش از یک ساختمان ساده، پلی میان سنت و مدرنیته شد.
امیرکبیر کار را بی‌درنگ آغاز کرد و شخصاً مکان این مدرسه را در جوار کاخ‌های سلطنتی انتخاب کرد. او حتی معمار ساختمان را از میان بهترین‌ها برگزید و نقشه آن را با الهام از عمارت ولیچ لندن طراحی کرد. با این حال، سرنوشت تلخی در انتظار امیرکبیر بود. او هرگز نتوانست ثمره تلاش‌هایش را ببیند، چرا که پیش از افتتاح رسمی مدرسه، به دست ناصرالدین‌شاه از قدرت کنار گذاشته شد و کمی بعد، به قتل رسید.
دارالفنون؛ در آستانه تولد
در روز ششم دی‌ماه ۱۲۳۰ هجری شمسی، دارالفنون در فضایی رسمی و با حضور ناصرالدین‌شاه و گروهی از استادان ایرانی و اروپایی آغاز به کار کرد. اما پشت پرده، سایه سنگین فقدان امیرکبیر بر همه‌چیز سنگینی می‌کرد. استادان اتریشی که به ایران دعوت شده بودند، از پذیرایی سرد و فضای نامطلوب استقبال به شدت شگفت‌زده شدند. یکی از آنها، “یاکوب ادوارد پولاک”، استاد طب، این وضعیت را چنین توصیف می‌کند: «روز ورودمان به تهران، کسی به استقبال نیامد. تازه فهمیدیم که چند روز پیش از رسیدن ما، امیرکبیر از کار برکنار شده است. اما او سفارش ما را به داوودخان کرده بود تا مبادا آزرده شویم.»
از آغاز تا اوج؛ نخستین دانشگاه مدرن ایران
دارالفنون در روزگار آغازین خود، با ۳۰ دانشجو و هفت معلم اتریشی در رشته‌های نظامی، پزشکی، داروسازی، مهندسی و علوم طبیعی کار خود را آغاز کرد. در کنار این دروس، زبان فرانسه و بعدها روسی و انگلیسی نیز به دانشجویان آموزش داده می‌شد. ساختمان دارالفنون با ۵۰ اتاق نقاشی‌شده، حوضی بزرگ در وسط حیاط و باغچه‌هایی سرسبز، جلوه‌ای ویژه داشت.
پس از چند سال، رشته‌های دیگری نیز به این مرکز افزوده شد و دارالفنون به مکانی پیشرو برای آموزش تبدیل شد. حتی تئاتر نیز در این مدرسه جایگاهی ویژه پیدا کرد و تالاری مخصوص برای آن ساخته شد تا شاه و بزرگان قاجار بتوانند از نمایش‌های هنری لذت ببرند.
فارغ‌التحصیلان دارالفنون؛ آینده‌سازان ایران
با گذشت زمان، نخستین نسل دانش‌آموختگان دارالفنون وارد جامعه شدند. بسیاری از آنان به شخصیت‌های برجسته علمی، سیاسی و فرهنگی تبدیل شدند. میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل و بسیاری دیگر، از جمله کسانی بودند که از دارالفنون فارغ‌التحصیل شده و در عرصه سیاست و فرهنگ تأثیری ماندگار بر جای گذاشتند.
اما با افزایش نفوذ اندیشه‌های روشنفکری در میان فارغ‌التحصیلان، دارالفنون به مکانی بحث‌برانگیز تبدیل شد. برخی از آنها به جنبش‌های ملی‌گرایانه و مشروطه‌خواهی پیوستند و در مقابل، شاه و درباریان از رشد دانشجویان این مدرسه واهمه پیدا کردند.
پایانی تلخ برای بنایی پرافتخار
دارالفنون، به‌رغم همه دستاوردهایش، در طول زمان از شکوه اولیه خود فاصله گرفت. در سال ۱۳۰۸ خورشیدی، ساختمان اصلی تخریب شد و جای آن را بنایی جدید گرفت. اما خاطره این مدرسه و نقش آن در بیداری علمی و اجتماعی ایران همچنان زنده است.
امروز، در حالیکه از دارالفنون تنها نام و ساختمانی بازسازی‌شده باقی مانده است، یادآوری آن، گواهی بر دوراندیشی مردی است که شعله دانش و پیشرفت را برای ایران روشن کرد. هر سال، ششم دی‌ماه فرصتی است تا به خود یادآوری کنیم که آینده روشن هر سرزمینی، در گرو اندیشه و آموزش است. (برگرفته از وبسایت دارالفنون)
آیین پاسداشت سالگرد گشایش دارالفنون؛ ۱۷۳ سالگی یک میراث
ششم دی‌ماه، سالروز تأسیس دارالفنون، یادآور یکی از بزرگ‌ترین نقاط عطف علمی و آموزشی ایران است. به همین مناسبت، آیین ویژه پاسداشت این رویداد تاریخی قرار است روز شنبه، ۹ دی‌ماه، در بیمارستان سینا برگزار شود. این مراسم با حضور وزیر بهداشت، جمعی از اساتید دانشگاه‌ها، پژوهشگران و دانشجویان، فرصتی است تا نقش دارالفنون در آغاز حرکت علمی کشور و پیوند آن با پیشرفت علوم پزشکی گرامی داشته شود.
این آیین شامل برگزاری نمایشگاهی از دستاوردهای علمی و نگاه آینده پزشکی کشور خواهد بود که در آن، پیشرفت‌های اخیر در حوزه بهداشت و درمان به نمایش گذاشته می‌شود. همچنین از 5 تن از اساتید و پیشکسوتان بیمارستان سینا نیز تجلیل خواهد شد.
این روز، نه‌تنها ادای احترام به میراث جاودان امیرکبیر است، بلکه فرصتی برای بازنگری در دستاوردهای آموزشی و ترسیم چشم‌اندازی روشن‌تر برای آینده پزشکی کشور است.
دیدگاهتان را بنویسید