شیفت کاری چگونه سلامت افراد را تحت تاثیر قرار می دهد؟
شیفتکاری به نوعی از کار اطلاق می شود که خارج از برنامه معمول هفت صبح تا پنج بعدازظهر انجام می شود .بسیاری از صنایع وابسته به شیفت کاری هستند و میلیون ها انسان در مشاغلی که الزام آن شیفت کاری است مشغول هستند. شیفت کاری به صورت شیفت های شب ،عصر ،ابتدای صبح و شیفت های چرخشی است.
به گزارش وبدا، بنا بر داده های موجود، حدود 2درصد کارگران در ایالت متحده، خارج از ساعات کاری معمول کار می کنند. بیشتر شیفت کاران در مشاغل خدماتی مانند آتش نشانی ،پلیس ،تهیه و صرف غذا ،مراکز بهداشتی درمانی و حمل و نقل هستند.
شیفت کاری چگونه سلامت شما را تحت تاثیر قرار می دهد؟متاسفانه شیفت کاری ممکن است پیامدهای زیانباری بر سلامت فرد داشته باشد به گونه ای که بنابر پژوهش های انجام شده تنها 36 درصد شیفت کاران در مقایسه با 98 درصد غیر شیفت کاران، اظهار داشتند که برنامه کاری آنها اجازه خواب کافی را به آنان می دهد.
شیفت کاران به میزان چشمگیری کمتر از 3 ساعت در روزهای کاری خود می خوابند .به طور متوسط در طول هفته، ساعات بیشتری را به کار مشغول هستند و حداقل یکبار در ماه رانندگی همراه با خواب آلودگی را تجربه می کنند.
اختلال خواب شیفت کاری چیست؟
اختلال خواب شیفت کاری بیماری مزمنی است که مستقیما ً با برنامه کاری فرد ارتباط دارد .این اختلال بنابر طبقه بندی بین المللی اختلالات خواب نوعی اختلال “ریتم سیرکادین”است .ساعت سیرکادین درونی بدن پیش برنده فعالیت های خواب و بیداری است. این ریتم تقریبا منطبق بر ریتم 20ساعته شبانه روزی است .این ساعت درونی می تواند تحت تاثیر عوامل بیرونی که مهمترین آن نور است، دچار بهم ریختگی و براساس زمان حضور نور ساعت درونی می تواند دچار تاخیر یا تسریع فاز شود.از دیگر عوامل بیرونی می توان به شیفت کاری و مسافرت های با مسافت طولانی و عبور از بیش از 6عرض جغرافیایی اشاره کرد .به عبارت ساده تر زمانی اختلال ریتم سیرکادین رخ می دهد که ساعت درونی بدن تمایل به خوابیدن دارد ولی عوامل بیرونی با ایجاد تداخل در این ریتم از طریق مکانیسم های مختلف موجب بهم ریختگی این ریتم شده و منجر به بهم ریختگی و ایجاد اشکال مختلف خواب می شوند.
نشانه های اختلال خواب شیفت کاری شامل موارد زیر می شود:
خواب آلودگی بیش از حد در زمانی باید بیداری ،هوشیاری باشید. بیخوابی یا ناتوانی در به خواب رفتن زمانیکه نیاز به خوابیدن دارید .این نشانه به معنای به سختی به خواب رفتن یا بیدارشدن پیش از خواب کافی است.خوابی که ناکافی باشد یا پس از آن احساس سرزندگی و نشاط نکنید. اختلال تمرکز، کم انرژی بودن، تحریک پذیری یا افسردگی، اختلال در روابط بین فردی بیشتر افرادی که شیفت کاری دارند برخی از این مشکلات را تجربه خواهند کرد .به عنوان نمونه می توان به بیدار شدن در زمانیکه خواب کمتر از 7الی 8ساعت داشته اند یا احساس خواب آلودگی در محل کار اشاره کرد .این علائم در افراد مبتلا به اختلال شیفت کاری به صورت مداوم ممکن است وجود داشته و با کار و زندگی شخصی آنها ایجاد تداخل کند.
اختلال خواب شیفت کاری در اثر شیفت کاری شبانه ،شیفت های چرخشی یا حتی شیفت اوایل صبح بروز می کند .این اختلال ممکن است منجر به محرومیت مزمن از خواب شود به گونه ای که فرد هیچگاه خواب مورد نیاز را نداشته باشد و محرومیت خواب قابل توجه مزمن خواب ،پیامدهای جدی برای سلامت ،بهره وری و ایمنی فرد در بر داشته باشد.
خواب آلودگی بیش از حد و خواب لحظه ای((Microsleeps بسیاری از شیفت کاران با خواب آلودگی بیش از حد در محیط کار ،زندگی شخصی یا فعالیت های تفریحی دست و پنجه نرم می کنند .این نشانه خواب آلودگی بیش از حد ،فراتر از افت طبیعی هوشیاری است که بسیاری از افراد در طول روز ممکن است تجربه کنند. خواب آلودگی بیش از حد ،یک نشانه پایدار است که با توان کار کردن ،مطالعه یا شرکت در فعالیت های اجتماعی تداخل می کند. افرادی که بسیار خواب آلوده هستند ،ممکن است خواب لحظه ای( (Microsleepرا تجربه کنند .خواب لحظه ای به معنای به خواب رفتن به مدت بسیار کوتاه است.خواب لحظه ای، غیر ارادی است و تنها چند ثانیه طول می کشد و می تواند بسیار خطرناک باشد و عواقب جدی من جمله حوادث و سوانح جدی و افزایش خطای انسانی را به همراه داشته باشد.خواب آلودگی در محیط کار منجر به تداخل با وظایف فرد شده و تعهدات کاری یا بهره وری فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. چرت های با مدت مناسب در طول شیفت یا ساعت های مرخصی برای افرادی که از این دو نشانه رنج می برند، بسیار سودمند است. یکی از مشکلات دیگر این است که هنگامی که فرد، شب در محل کار خود است مواجهه با نور ترشح مالتونین را در او سرکوب می کند .مالتونین ماده ای است که به صورت طبیعی در شب ترشح می شود .افرادی که شیفت کاری شبانه یا شیفت کاری چرخشی دارند ،اغلب اوقات به اندازه کافی نمی خوابند و به این ترتیب محرومیت از خواب طولانی مدت برای سلامت آنها پیامدهای زیانباری را دربرخواهد داشت .
همچنین شیفت کاری ،ریتم های سیرکادین بدن را بهم می ریزد و باعث می شود این ریتم ها همزمانی خود را با محیط بیرون بدن و یا چرخه های رفتاری از دست بدهند. عملکرد فرد (تاثیر اختلال خواب ناشی از شیفت کاری بر عملکرد) اختلال خواب ناشی از شیفت کاری سلامت شما و عملکرد و ایمنی تان در محل کار را تحت تاثیر خود قرار می دهد.
بهره وری عملکرد شما ممکن است به چندین علت تحت تاثیر قرار گیرد. شیفت کاران میزان خواب شان نسبت به روز کاران کمتر بوده و این مساله ،به تدریج می تواند در طول زمان میزان قابل توجهی محرومیت از خواب (Sleep Debt) را برای فرد در پی داشته باشد.
چنانچه کار شما در شب است :شما در این حالت بر خلاف ساعت بیولوژیکی بدن خود عمل می کنید .ساعت بیولوژیک بدن به صورت طبیعی شما را به طرف هوشیاری کمتر و خواب در طول ساعات شبانه روز سوق می دهد .هر دو این فاکتورها می توانند زمان واکنش شما را کندتر کند .در این حالت شما ممکن است به سرعت فکر نکنید یا پاسخ دهی و حل مساله شما سریع نباشد. تمرکزتان ممکن است کاهش یابد و برای شما تمرکز دقیق و ادامه یک وظیفه کاری با دقت ،سخت تر شود .مطالعات نشان می دهند که در طول شب، زمان واکنش کندتر است و خطاهای بیشتری رخ می دهد.
دکتر فرزانه چاووشیمتخصص طب کار و فلوشیپ طب خواب دانشگاه علوم پزشکی تهران
دیدگاهتان را بنویسید