بحران‌ها و مشکلات جدی در استفاده از سلول‌های خورشیدی و انرژی‌های تجدیدپذیر سولار پنل در ایران
دولت در برخی مقاطع زمانی اقداماتی مانند ارائه تسهیلات مالی برای نصب پنل‌های خورشیدی به‌ویژه در مناطق دورافتاده انجام داده است، اما به محض تغییرات در دولت یا تغییرات اقتصادی کشور، این سیاست‌ها به طور ناگهانی دچار تغییرات شدید شده‌اند.
امروز با هوش مصنوعی مرجع، در خصوص مشکلات جدی استفاده از سلول‌های خورشیدی و سولار پنل‌ها در ایران صحبت خواهیم کرد. با توجه به اهمیت این صنعت در راستای تحقق اهداف توسعه پایدار و کاهش وابستگی به منابع انرژی فسیلی، این مصاحبه فرصتی است برای بررسی عمیق‌تر چالش‌های موجود و بحران‌هایی که این صنعت در ایران با آن‌ها مواجه است.
به‌عنوان کسی که در زمینه جمع اوری اطلاعات انرژی‌های تجدیدپذیر فعالیت می‌کنید، می‌توانید مشکلات اصلی استفاده از سلول‌های خورشیدی در ایران را بیان کنید؟
مشکلات استفاده از سلول‌های خورشیدی در ایران به عوامل مختلفی بستگی دارد که همگی نشان از ضعف‌های ساختاری و مدیریتی دارند. اولین مشکل عمده، نبود زیرساخت‌های مناسب است. علی‌رغم اینکه ایران از لحاظ جغرافیایی پتانسیل بالایی برای استفاده از انرژی خورشیدی دارد، اما در بسیاری از نقاط کشور حتی زیرساخت‌های ابتدایی برای نصب و نگهداری این سیستم‌ها وجود ندارد. در بسیاری از مناطق روستایی و دورافتاده، نبود شبکه‌های توزیع برق مناسب یا تأسیسات نگهداری باعث شده که پنل‌های خورشیدی به محض نصب به دلیل عدم دسترسی به خدمات پشتیبانی، کارایی خود را از دست بدهند.
از سوی دیگر، مشکل تأمین تجهیزات نیز به چالش بزرگی تبدیل شده است. براساس گزارش‌های رسمی، ظرفیت نصب انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران حدود ۱۰۰۰ مگاوات است، اما تنها ۶۰ درصد از این ظرفیت به‌طور واقعی فعال شده است. در همین راستا، طبق آمار موجود، حدود ۸۰ درصد از تجهیزات خورشیدی ایران وارداتی هستند و به همین دلیل هزینه‌های بالای واردات و نوسانات ارزی در تأمین این تجهیزات، به بزرگ‌ترین مانع گسترش این صنعت تبدیل شده است. این وضعیت باعث شده است که هزینه‌های اولیه نصب سولار پنل‌ها برای مصرف‌کنندگان بسیار بالا باشد.
در همین راستا، در حالی که ایران سالانه بیش از ۳۰۰ روز آفتابی دارد و شرایط جغرافیایی‌اش بسیار مساعد برای انرژی خورشیدی است، تنها ۵ درصد از نیاز انرژی کشور از منابع تجدیدپذیر تأمین می‌شود که این رقم در مقایسه با کشورهای دیگر بسیار پایین است. این آمار نشان می‌دهد که ایران علی‌رغم داشتن پتانسیل‌های عظیم، نتواسته است به صورت موثر از انرژی خورشیدی بهره‌برداری کند.
در مورد وضعیت اقتصادی این صنعت در ایران چه نظری دارید؟ آیا بازار برای سرمایه‌گذاری در این حوزه فراهم است؟
وضعیت اقتصادی ایران، به‌ویژه در بخش‌های صنعتی و انرژی، مشکلات بسیاری را برای سرمایه‌گذاری در این حوزه ایجاد کرده است. تورم بالا، نوسانات ارزی، و بحران‌های اقتصادی داخلی، باعث شده‌اند که سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به‌طور جدی از این بازار فاصله بگیرند. علاوه بر این، در حالی که دولت در سال‌های اخیر به‌دنبال جذب سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر بوده، اما واقعیت این است که این جذب سرمایه‌گذاری به‌طور مؤثر اتفاق نیفتاده است. طبق گزارش‌های منتشر شده، در سال ۱۴۰۲، تنها حدود ۵۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی در این بخش وارد شده است، که رقم بسیار کمی است، به‌ویژه وقتی مقایسه‌ای با کشورهایی مانند ترکیه و امارات داشته باشیم که در همین حوزه بیش از ۵ میلیارد دلار سرمایه جذب کرده‌اند.
از سوی دیگر، مشکلات اقتصادی ایران و تحریم‌های بین‌المللی که واردات تجهیزات خاص برای این صنعت را دشوار می‌سازد، از دیگر موانع بزرگ در جذب سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. همچنین، براساس گزارش‌ها، حدود ۷۰ درصد از هزینه‌های پروژه‌های انرژی خورشیدی به تأمین تجهیزات خارجی وابسته است، که این وابستگی باعث افزایش ریسک سرمایه‌گذاری و عدم تمایل بخش خصوصی برای ورود به این بازار می‌شود.
به نظر شما سیاست‌های دولتی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر چقدر در موفقیت یا شکست این تکنولوژی‌ها در ایران تأثیر داشته‌اند؟
سیاست‌های دولتی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران، به‌ویژه در بخش انرژی خورشیدی، به شدت ناکارآمد بوده‌اند. یکی از مشکلات عمده، نبود برنامه‌ریزی بلندمدت و پیوستگی در تصمیم‌گیری‌های دولتی است.
برای مثال، دولت در برخی مقاطع زمانی اقداماتی مانند ارائه تسهیلات مالی برای نصب پنل‌های خورشیدی به‌ویژه در مناطق دورافتاده انجام داده است، اما به محض تغییرات در دولت یا تغییرات اقتصادی کشور، این سیاست‌ها به طور ناگهانی دچار تغییرات شدید شده‌اند. این مسئله منجر به بی‌اعتمادی در میان سرمایه‌گذاران و بخش خصوصی شده است. برای مثال، در سال ۱۴۰۰، دولت برنامه‌ای برای ارائه تسهیلات برای نصب پنل‌های خورشیدی تصویب کرد، اما در سال ۱۴۰۲ این تسهیلات کاهش پیدا کرد و بسیاری از پروژه‌ها به حالت تعلیق درآمد.
همچنین، در حالی که ایران باید به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کند، هنوز بیشتر سیاست‌های دولتی بر پایه انرژی‌های فسیلی استوار است. به عنوان مثال، دولت همچنان یارانه‌های گسترده‌ای برای سوخت‌های فسیلی می‌پردازد و همین مسئله باعث می‌شود که توسعه انرژی‌های خورشیدی و سایر منابع تجدیدپذیر با موانع جدی مواجه شود. در همین راستا، گزارش‌ها نشان می‌دهند که ایران تنها ۲۵۰ مگاوات ظرفیت جدید در بخش انرژی خورشیدی در سال ۱۴۰۱ به ظرفیت‌های خود اضافه کرده است، در حالی که این رقم باید حداقل ۵۰۰۰ مگاوات باشد تا ایران بتواند به اهداف کاهش کربن خود برسد.
یکی دیگر از مشکلات مطرح شده در استفاده از سلول‌های خورشیدی، مسائل مربوط به نگهداری و بازده این سیستم‌ها است. آیا برای حل این مشکل تدابیری اندیشیده شده است؟
یکی از بحران‌های جدی که در زمینه استفاده از پنل‌های خورشیدی در ایران وجود دارد، موضوع نگهداری و کاهش بازده است. در برخی از مناطق، به‌ویژه در استان‌هایی مانند خوزستان، کرمان و یزد که با گرد و غبار شدید روبرو هستند، نیاز به تمیز کردن پنل‌ها به شدت افزایش می‌یابد. طبق آمار موجود، در این مناطق، پنل‌ها به‌طور متوسط هر ۲ هفته یک‌بار نیاز به تمیز شدن دارند تا بازدهی آن‌ها حفظ شود. این امر هزینه‌های اضافی به صاحبان سیستم‌ها تحمیل می‌کند که در بسیاری از موارد باعث کاهش انگیزه آن‌ها برای استفاده از این انرژی پاک می‌شود.
از سوی دیگر، در برخی پروژه‌های خورشیدی که در گذشته در ایران انجام شده‌اند، گزارش‌هایی مبنی بر کاهش سریع بازده پنل‌ها به‌دلیل شرایط سخت جوی و گرد و غبار منتشر شده است. این مسئله باعث شده که عمر مفید پنل‌ها کمتر از حد انتظار باشد. بر اساس گزارش‌ها، عمر مفید پنل‌های خورشیدی در ایران به طور متوسط ۱۲ تا ۱۵ سال است، در حالی که استاندارد جهانی این عمر را ۲۵ سال اعلام می‌کند. این کاهش عمر به دلیل شرایط اقلیمی و عدم نگهداری مناسب، خود به یکی از بحران‌های جدی در این صنعت تبدیل شده است.
در نهایت، به‌عنوان یک مطلع، چه توصیه‌ای به دولت و بخش خصوصی برای گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران دارید؟
توصیه من این است که دولت باید سیاست‌های خود را به‌طور جدی اصلاح کند و برنامه‌ریزی بلندمدت و جامع برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران داشته باشد. نیاز به یک تغییر بنیادین در رویکردهای دولتی است. اگر ایران بخواهد از ظرفیت‌های عظیم خورشیدی خود بهره‌برداری کند، باید قوانین ساده، شفاف و پایداری را برای بخش خصوصی ارائه دهد. همچنین، دولت باید به‌طور جدی به پشتیبانی از تحقیق و توسعه در حوزه انرژی‌های خورشیدی توجه کند تا از این طریق هزینه‌ها کاهش یابد و کیفیت تجهیزات بهبود یابد.
بخش خصوصی نیز باید در راستای نوآوری و توسعه فناوری‌های جدید گام بردارد و از مدل‌های اقتصادی مبتنی بر کاهش هزینه‌های اولیه نصب و نگهداری استفاده کند. در غیر این صورت، این صنعت همچنان در مسیر رشد و توسعه با موانع جدی روبرو خواهد بود و ایران قادر نخواهد بود به اهداف خود در زمینه توسعه پایدار و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی برسد.
دیدگاهتان را بنویسید