سینما باید معضلات اجتماعی را آگاهانه و مسئولانه نمایش دهد
سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت با تاکید بر اهمیت نمایش صحیح و مسئولانه آسیب‌های اجتماعی در فیلم ها و سریال ها، گفت: سینما باید در راستای آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی در مورد معضلات اجتماعی گام بردارد.
به گزارش وبدا، دکتر محمدرضا شالبافان، در برنامه «پنجره باز» ویژه برنامه چهل و سومین جشنواره فیلم فجر، اظهار کرد: سال جاری، برای نخستین بار، فیلم برتر حوزه سلامت روان در بخش تجلی اراده ملی مورد تقدیر قرار می‌گیرد.
وی افزود: رسانه و سینما به‌عنوان پل‌های ارتباطی بین واقعیت‌های اجتماعی و فرهنگی، نقش بسیار مؤثری در شکل‌دهی نگرش‌ها و باورهای فردی و جمعی ایفا می‌کنند. این عرصه‌های هنری، از طریق ارائه داستان‌های انسانی و تصاویر ملموس، فرصتی فراهم می‌آورند تا مخاطبان با ابعاد مختلف زندگی و چالش‌های روانی آشنا شوند. تأثیر عمیق این آثار فراتر از سرگرمی صرف است؛ آنها می‌توانند به افزایش همدلی، ارتقای آگاهی و حتی تغییر نگرش‌های منسوخ کمک کنند. در نهایت، رسانه و سینما به عنوان ابزاری قدرتمند، در تحول فرهنگ و ارتقای سلامت روان جامعه سهم بسزایی دارند.
سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت گفت: نگرش انسان‌ها همواره با مساله سلامت روان دست به گریبان بوده است. زمانی که در آثار سینمایی به افرادی که دچار مشکلات روانپزشکی هستند یا نزد روانشناس و روانپزشک مراجعه می‌کنند، با دیدگاهی منفی نگاه کنیم، این نگرش به مرور در جامعه گسترش می‌یابد و تأثیرات مخربی برجای می‌گذارد. در این میان، سینما به عنوان یک رسانه تأثیرگذار، نقشی جدی در شکل‌دهی این نگرش‌ها دارد.
وی ادامه داد: در سینمای ایران و جهان، هم آثار مثبت و هم آثار منفی در زمینه سلامت روان وجود دارد. برای مثال، در فیلم طعم گیلاس، مساله خودکشی با نگاهی انسانی به تصویر کشیده شده که در پایان امید به زندگی را متبادر می سازد. از سوی دیگر، در بسیاری از آثار سینمایی، بیمارستان‌های روانپزشکی به‌عنوان مکان‌هایی تاریک و شبیه به شکنجه‌گاه نمایش داده می‌شوند. به‌تازگی نیز در یکی از سریال‌های شبکه نمایش خانگی، صحنه‌ای از کتک زدن بیمار روانپزشکی توسط پرستار به تصویر کشیده شد، در حالیکه این تصویر به دور از واقعیت است. کادر درمانی بیمارستان‌های روانپزشکی از صبورترین و پرتلاش‌ترین اعضای تیم سلامت هستند و چنین بازنمایی‌های نادرستی می‌تواند زحمات آنها را نادیده بگیرد و نگرش‌های منفی نسبت به این حوزه را تقویت کند.
وزارت بهداشت آماده همکاری با فیلمسازان برای ارتقای سلامت روان در جامعه
دکتر شالبافان تأکید کرد: دفتر سلامت روان وزارت بهداشت همواره به روی سینماگران و فیلمسازانی که قصد دارند در حوزه سلامت روان فعالیت کنند، باز است. ما آماده‌ایم تا با هنرمندان مشورت کنیم تا موضوع سلامت روان با دقت و حساسیت بیشتری در آثار هنری بازتاب یابد. این همکاری می‌تواند به پررنگ‌تر شدن اهمیت سلامت روان در جامعه و کاهش مخاطرات مرتبط با آن کمک کند. در نهایت، چنین تعاملاتی منجر به ارتقای سواد سلامت و بهبود وضعیت سلامت روان در سطح جامعه خواهد شد.
وی تصریح کرد: هر فیلمسازی که قصد دارد فیلمنامه‌ای با مضامین و مفاهیم مرتبط با سلامت روان، از جمله بیماران روانپزشکی، بیمارستان‌های روانپزشکی، و موضوعاتی مانند افسردگی، خودکشی، اعتیاد، خشونت و سایر اختلالات روانی را به مرحله تولید برساند، می‌تواند با ما مشورت کند. ما با همکاری انجمن‌های علمی و متخصصان این حوزه، در راستای مسئولیت اجتماعی خود، به فیلمسازان کمک خواهیم کرد تا آثارشان به‌درستی و با دقت علمی ارائه شوند.
این متخصص روانپزشکی، ادامه داد: بهتر است فیلمنامه‌ها پیش از تولید توسط متخصصان بررسی شوند تا از بروز اشتباهات غیرعلمی جلوگیری شود. مطمئناً هیچ کارگردانی نمی‌خواهد فیلمش از نظر علمی و محتوایی بی‌اعتبار جلوه کند، بنابراین توصیه می‌شود این فرآیند از ابتدا به‌صورت تخصصی و با دقت بیشتری پیش برود. این همکاری نه تنها به افزایش کیفیت آثار کمک می‌کند، بلکه به ارتقای درک عمومی جامعه از مسائل سلامت روان نیز منجر خواهد شد.
دکتر شالبافان گفت: سازمان سینمایی، صدا و سیما و سکوی‌های نمایش خانگی می‌توانند برای مشورت با ما تشریف بیاورند. ما از فیلمسازانی که در زمینه سلامت روان فعالیت می‌کنند، حمایت خواهیم کرد. در این زمینه رویکرد اجباری وجود ندارد، اما قطعاً می‌توانیم راهنمایی کنیم که چه نوع فیلمی می‌تواند اثرگذارتر باشد و پیام‌های مثبت و صحیحی را در جامعه منتشر کند.
وی ادامه داد: برای مثال، در فیلم ذهن زیبا، شخصیت اصلی مبتلا به اسکیزوفرنی بود که با کمک درمان روانپزشکی بهبود یافت و توانست زندگی نرمالی را ادامه دهد. این نوع تصویرسازی از بیماری‌های روانی، نه تنها دیدگاه جامعه را نسبت به این مسائل تغییر می‌دهد، بلکه به افرادی که با این مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند، امید و اعتماد به نفس می‌دهد.
دکتر شالبافان تأکید کرد که این نوع فیلم‌ها می‌توانند به نفع جامعه و ارتقای آگاهی عمومی در زمینه سلامت روان باشد و به سینماگران کمک می‌کند تا در مسیر درست، آثار سینمایی خود را تولید کنند.
دکتر شالبافان در پاسخ به سوالی درباره فیلمی که در آن نقش روانپزشک برای درمان بیماری خود به مشاور مراجعه نکرد، گفت: پزشکان نیز مانند هر انسان دیگری ممکن است به بیماری‌های جسمی و اعصاب و روان دچار شوند، اما نمایش اینگونه مسائل در حد ملودرام، ممکن است برای تماشاگر جذاب باشد، اما آیا چنین تصاویری می‌تواند به بهبود وضعیت سلامت روان جامعه کمک کند؟ برخی از موضوعات ممکن است برای مخاطب جذابیت ایجاد کنند، اما در عین حال، عوارض منفی نیز به همراه دارد. بیمار شدن می‌تواند برای هر فردی اتفاق بیفتد، مشابه این که یک متخصص قلب ممکن است خود دچار بیماری قلبی شود.
وی افزود: در حال حاضر، درصد قابل توجهی از بیماران روانپزشکی به دلیل همین نوع تصورات نادرست از مراجعه به پزشک و روانشناس خودداری می‌کنند، چراکه تصور می‌کنند درمان و مشاوره مفید نخواهد بود. در حالی که مشاوره، دارو و درمان می‌توانند تأثیرات بسیار مثبتی داشته باشند و فرد می‌تواند به زندگی عادی خود بازگردد. سینما می‌تواند در این زمینه نقش مهمی ایفا کند و اعتماد مردم به درمان‌های روانشناسی و روانپزشکی را تقویت کند، اما اگر به صورت مسئولانه این موضوع را مطرح نکند، می‌تواند تاثیرات منفی زیادی بر جامعه بگذارد.
سرپرست دفتر سلامت روان وزارت بهداشت، در ادامه به فیلم پرواز بر فراز آشیانه فاخته اشاره کرد و گفت: این فیلم یک اثر هنری خوش‌ساخت بود و طرفداران زیادی داشت، اما به دلیل رویکرد منفی‌ای که نسبت به مقوله بیمار روانپزشکی داشت، آثار منفی به همراه داشت. این نوع تصویرسازی می‌تواند باعث شود که مردم دیدگاه منفی‌تری نسبت به بیماری‌های روانی پیدا کنند و از مراجعه به متخصصین این حوزه خودداری کنند، در حالی که درمان این بیماری‌ها همان‌طور که در سایر رشته‌های پزشکی ممکن است، کاملاً ممکن و ضروری است.
دکتر شالبافان در ادامه تأکید کرد: لزوماً فیلم‌ها نباید به طور مستقیم تبلیغ مراجعه به روانشناس و روانپزشک باشند، بلکه آنچه که اهمیت دارد، مسئولانه تولید کردن فیلم‌هاست. اگر در یک فیلم، روانپزشکی به تصویر کشیده می‌شود که خود دچار مشکل است، باید در کنار او یک روانپزشک دیگر حضور داشته باشد که به او کمک کند. این کار نه تنها به واقعیت نزدیک‌تر است، بلکه به مخاطب نشان می‌دهد که درمان و کمک گرفتن، حتی برای کسانی که خود در این حرفه هستند، یک امر طبیعی و ضروری است.
سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت افزود: در برخی فیلم‌ها مشاهده می‌شود که روانپزشک مکالمات خود و بیمار را ضبط می‌کند. این رفتار برخلاف اصول حفظ محرمانگی بیمار و روانپزشک است، مگر اینکه از بیمار اجازه گرفته شود و ضبط برای مشاوره با اساتید دیگر صورت گیرد. حفظ محرمانگی ارتباط بین بیمار و روانپزشک حتی پس از مرگ بیمار نیز ادامه دارد. روانپزشک پس از فوت بیمار نمی‌تواند جزئیات مربوط به بیماری او را فاش کند، مگر در موارد خاص که به توافق بیمار یا خانواده‌اش باشد. متأسفانه این مسئله به ویژه در مورد افراد سرشناس بیشتر مشاهده شده است که گاهی اوقات جزئیات وضعیت روانی آنها پس از مرگ یا در طول درمان افشا می‌شود که نه تنها برخلاف اصول حرفه‌ای است، بلکه می‌تواند به اعتبار حرفه روانپزشکی آسیب بزند.
سینمای ایران از افتخارات فرهنگی این کشور است
دکتر شالبافان گفت: سینمای ایران از افتخارات فرهنگی این کشور است و جایگاه ویژه‌ای در دل مردم دارد. بنابراین، اگر قرار است فیلم‌هایی با استانداردهای جهانی ساخته شوند، باید در حوزه سلامت روان نیز این استانداردها ارتقا یابد. سینما می‌تواند نقشی کلیدی در تغییر نگرش جامعه نسبت به مسائل روانپزشکی ایفا کند و این امر نیازمند همکاری نزدیک‌تر با متخصصان این حوزه است.
وی در ادامه افزود: در خصوص نحوه تعامل با فیلمسازان، ما آماده‌ایم تا به صورت ساختارمند با نهادهای ناظر سینمایی تفاهم‌نامه‌ای کلی امضا کنیم، به طوری که مسئولیت‌ها و نقش‌های مختلف به طور شفاف مشخص شود. اما تا نهایی شدن این طرح، پذیرای هنرمندان و فیلمسازانی خواهیم بود که قصد دارند در راستای ارتقای سلامت روان گام بردارند و در این مسیر همکاری کنیم.
دکتر شالبافان گفت: مقوله سلامت روان باید به صورت جدی و عمیق در جامعه مورد توجه قرار گیرد. صرفا استفاده از داستان‌های درام و جذاب نمی‌تواند فرهنگ صحیحی را در جامعه نهادینه کند. اینگونه داستان‌ها باید با مضامین علمی و صحیح ترکیب شوند تا تاثیر واقعی و مثبتی داشته باشند. در بسیاری از کشورهای پیشرفته، در زمینه‌های مصرف الکل، سیگار و موادمخدر، قوانین خاصی برای فیلم‌ها و سریال‌ها وضع شده است تا از تاثیرات منفی آنها جلوگیری شود. در کشور ما نیز لازم است چنین قوانینی برای حفظ سلامت روان در رسانه‌ها تدوین و اجرا شود. البته در وهله اول، فرهنگ‌سازی و ارتقای آگاهی عمومی در این زمینه ضروری است تا بتوان این قوانین را به درستی اعمال کرد.
سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در پایان افزود: آسیب‌های اجتماعی مانند مصرف موادمخدر، اعتیاد و سایر مسائل، واقعیت‌هایی هستند که در جامعه وجود دارند و نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. بنابراین، هدف ما این نیست که این موضوعات به طور کلی سانسور شوند، بلکه قصد داریم که معضلات اجتماعی به گونه ای مسئولانه و آگاهانه در فیلم‌ها و سریال‌ها نمایش داده شوند. این نمایش مسئولانه می‌تواند به آگاهی و فرهنگ‌سازی کمک کرده و تاثیری مثبت بر جامعه بگذارد، به طوری که مردم بتوانند درک صحیحی از این مسائل پیدا کنند و در صورت نیاز، به دنبال راه‌حل‌ها و کمک‌های لازم بروند
دیدگاهتان را بنویسید