تجهیزات سرچاهی ایران (وتکو) به‌عنوان یکی از شرکت‌های خصوصی و دانش‌بنیان پیشرو در صنعت نفت و گاز ایران، بیش از دو دهه است که در حوزه طراحی، تولید و خدمات تجهیزات سرچاهی نقش‌آفرینی می‌کند. این شرکت که در سال ۱۳۸۰ با همکاری شرکت بین‌المللی ABB تأسیس شد، امروز به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان داخلی و تأمین‌کنندگان معتبر تجهیزات سرچاهی در کشور تبدیل شده است.
در گفت‌وگویی مفصل با امیرمهدی جواهر دشتی مدیرعامل شرکت وتکو، تاریخچه، محصولات، خدمات و مسیر توسعه این مجموعه را بررسی می‌کنیم.
تاریخچه شکل‌گیری وتکو؛ از همکاری بین‌المللی تا بومی‌سازی دانش
امیرمهدی جواهر دشتی می‌گوید: «شرکت فناوری تجهیزات سرچاهی کار خود را در سال ۱۳۸۰ با همکاری شرکت ABB آغاز کرد. در ابتدا طراحی و ساخت تجهیزات سرچاهی و تاج چاه (X-Mas Tree) تحت لیسانس و با انتقال دانش فنی از ABB انجام می‌گرفت. در سال ۱۳۸۴، بخش نفت و گاز ABB به شرکت Vetco Gray واگذار شد. اما در سال ۱۳۸۵ و با گسترش تحریم‌ها، سهام این بخش به‌طور کامل به طرف ایرانی منتقل شد و ما با نام “فناوری تجهیزات سرچاهی” یا WETCO ادامه مسیر دادیم.»
به گفته او، این انتقال نه یک تهدید بلکه فرصتی ارزشمند بود. زیرا تجربه جهانی و استانداردهای بین‌المللی به تیم ایرانی منتقل شد و وتکو توانست مسیر توسعه داخلی را با قدرت بیشتری طی کند. امروز این شرکت با دریافت گواهی‌نامه‌های معتبر از جمله API 6A، IPICB و ISO، به برندی شناخته‌شده در صنعت نفت و گاز ایران بدل شده است.
تجهیزات سرچاهی؛ قلب صنعت حفاری نفت و گاز
مدیرعامل وتکو تأکید می‌کند: «هویت ما بر پایه تولید تجهیزات سرچاهی شکل گرفته است. تجهیزات سرچاهی همان نقطه اتصال حیاتی میان چاه نفت یا گاز و سطح زمین است. این تجهیزات نه‌تنها نقش مکانیکی در نگهداری فشار و کنترل جریان دارند، بلکه تضمین‌کننده ایمنی عملیات حفاری، بهره‌برداری و انتقال هستند. در واقع بدون تجهیزات سرچاهی استاندارد، هیچ پروژه‌ای در صنعت نفت و گاز ایمن و اقتصادی نخواهد بود.»
جایگاه جهانی تجهیزات سرچاهی ایران
بازار جهانی تجهیزات سرچاهی طبق گزارش مؤسسات تحقیقاتی (MarketsandMarkets, 2024) بیش از ۶ میلیارد دلار در سال ارزش دارد و انتظار می‌رود با رشد ۵ تا ۷ درصدی سالانه گسترش یابد. شرکت‌های بزرگی مانند Cameron (Schlumberger)، FMC Technologies، Baker Hughes و Vetco Gray از بازیگران اصلی این بازار هستند. در این میان، شرکت وتکو توانسته با اتکا به توان داخلی و مهندسی بومی، نیازهای عمده صنعت نفت ایران را بدون وابستگی خارجی تأمین کند.
دسته‌بندی محصولات وتکو
۱. Wellhead (سرچاه‌ها)
• Conventional Wellhead:
مناسب برای انواع عمق‌ها و تکمیل چاه‌ها، با ظرفیت فشار تا ۱۵۰۰۰ PSI. این نوع سرچاه به دلیل سادگی طراحی، هزینه کمتر و قابلیت نصب سریع، در بسیاری از میادین نفتی کاربرد دارد.
• Time Saving Wellhead:
یکی از نوآوری‌های وتکو در کاهش زمان عملیات. این مدل می‌تواند تا ۱۷ ساعت از زمان نصب بکاهد و به همین دلیل برای پروژه‌های دریایی و خشکی با هزینه‌های بالا بسیار ارزشمند است.
• Dual Completion Wellhead and X-Mas Tree:
ویژه چاه‌هایی که نیاز به بهره‌برداری همزمان از دو لایه یا دو مسیر تولید دارند.
• Wellhead & X-Mas Tree with Temperature Class X:
مخصوص شرایط دمایی و فشارهای خاص، طراحی‌شده برای میادین چالش‌برانگیز.
۲. X-Mas Tree (تاج چاه)
کریسمس‌تری‌ها از اصلی‌ترین تجهیزات سرچاهی هستند که جریان نفت و گاز را کنترل می‌کنند. محصولات وتکو در این بخش با استانداردهای جهانی و تأییدیه‌های PR2 Test و Fire Test ساخته می‌شوند و توانایی عملکرد در محیط‌های ترش (H2S) و خورنده (CO2) را دارند.
۳. شیرآلات فشار قوی (Valves)
• Gate Valves (شیر دروازه‌ای): سایز ۲-۱/۱۶ اینچ تا ۹-۵/۸ اینچ، با فشار کاری ۲۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰ PSI.
• Surface Safety Valves (شیر ایمنی سطحی): با فشار کاری تا ۱۵۰۰۰ PSI، تضمین‌کننده ایمنی عملیات.
• Choke Valves (شیر خفّه‌کن): طراحی‌شده تا فشار ۱۰٬۰۰۰ PSI، برای کنترل و تنظیم جریان.
• Check Valves (شیر یک‌طرفه): با فشار کاری از ۳۰۰۰ تا ۱۰٬۰۰۰ PSI، برای جلوگیری از برگشت جریان.
۴. مانيفولدها و ابزار جانبی
• Choke & Kill Manifold: برای کنترل فشار و ایمنی عملیات حفاری.
• Running & Retrieving Tools: ابزار نصب و بازیابی با ظرفیت فشار ۱۵۰۰۰ PSI.
• Casing Hanger، Tubing Hanger، Spools و Adapters: اجزای تکمیلی حیاتی برای بهره‌برداری ایمن.
خدمات وتکو؛ فراتر از تولید
به گفته جواهر دشتی، وتکو تنها یک تولیدکننده تجهیزات سرچاهی نیست، بلکه مجموعه‌ای کامل از خدمات مهندسی ارائه می‌دهد:
• مشاوره تخصصی برای انتخاب تجهیزات متناسب با شرایط پروژه.
• طراحی سفارشی برای کارفرمایان.
• تأمین قطعات یدکی و مصرفی.
• تولید و ماشین‌کاری با استفاده از CNC و دستگاه‌های پیشرفته.
• تعمیرات و نگهداری دوره‌ای تجهیزات سرچاهی.
• تست فشار شامل PR2 Test و Fire Test.
• نصب و خدمات میدانی در پروژه‌های خشکی و دریایی.
استانداردها و گواهی‌نامه‌ها؛ تضمین کیفیت
مدیرعامل وتکو توضیح می‌دهد: «خط مشی ما همواره کیفیت بالا بوده است. محصولات ما بر اساس استانداردهای API 6A، NACE MR0175، ASTM و ASME تولید می‌شوند. علاوه بر این، موفق به دریافت گواهی‌نامه‌های ISO9001، ISO29001، ISO14001 و HSAS18001 شده‌ایم. این گواهی‌ها نشانه تعهد ما به کیفیت، محیط زیست، ایمنی و بهره‌وری هستند.»
همچنین تست‌های پیشرفته‌ای همچون PR2 Test و Fire Test روی محصولات انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود در سخت‌ترین شرایط عملیاتی، تجهیزات عملکردی پایدار دارند.
طرح‌های توسعه‌ای و چشم‌انداز آینده
مدیرعامل می‌گوید: «ما به آینده نگاه می‌کنیم. یکی از برنامه‌های اصلی ما تولید VR-PLUG TOOL با فشار کاری ۱۵۰۰۰ PSI است. همچنین قصد داریم نسل جدید Wellhead & X-Mas Tree را با کلاس دمایی خاص به بازار عرضه کنیم. پروژه طراحی Dual Completion Wellhead نیز بخشی از مسیر توسعه ماست. علاوه بر این، آزمایشگاه‌های مواد را برای ارتقای متریال مقاوم به خوردگی تجهیز کرده‌ایم.»
این طرح‌ها در راستای افزایش سهم بازار، کاهش هزینه‌های عملیاتی و خودکفایی بیشتر کشور در صنعت نفت اجرا می‌شوند.
مشتری‌مداری و مسئولیت اجتماعی
جواهر دشتی می‌گوید:
«برای ما مشتری یک شریک استراتژیک است. ما متعهد هستیم در همه مراحل از مشاوره تا نصب و خدمات پس از فروش در کنار مشتری باشیم. علاوه بر آن، حفاظت از محیط زیست، مدیریت منابع انرژی و ایمنی کارکنان همواره بخشی از سیاست‌های ماست.»
حضور بین‌المللی و افتخارات
شرکت وتکو طی سال‌های اخیر در نمایشگاه‌های بین‌المللی و داخلی متعددی حضور فعال داشته است. این حضور، ضمن معرفی توانمندی‌های داخلی، موجب دریافت لوح‌های تقدیر و تأییدیه‌های متنوع از شرکت‌های بزرگ نفتی داخلی شده است.
جمع‌بندی
شرکت فناوری تجهیزات سرچاهی (وتکو) امروز با بیش از دو دهه تجربه، یکی از ستون‌های اصلی صنعت نفت و گاز ایران در حوزه تجهیزات سرچاهی به شمار می‌رود. این شرکت توانسته است با ترکیب دانش جهانی و توان بومی، نیاز کشور را تأمین و از وابستگی به واردات بکاهد.
به گفته مدیرعامل:
«وتکو نماد خودکفایی ایران در صنعت تجهیزات سرچاهی است. ما نه‌تنها تولیدکننده، بلکه شریک قابل اعتماد برای صنعت نفت و گاز هستیم.»