آلزایمر، بیماریِ وابسته به سبک زندگی

 

 

 

 

لباس آبی گلدار به تن کرده و منتظر است فهمیه بیاید دنبالش بروند کلاس قرآن. فهیمه گفته ساعت 9 می آید و دیر کرده است. روسری اش را به سر می کند و روی صندلی کنار پنجره منتظر می ماند و به بیرون خیره می شود و با خود می اندیشد: کاش ننه جان اجازه دهد با فهمیه برویم بازارچه؛ اما در این شلوغی و اعتراضات و بحبوحه گرانی بلیط اتوبوس مگر می شود؟ برمی خیزد و آرام آرام به آشپزخانه می رود ظرف عدس را برمی دارد و مشغول خیساندن آن می شود. زنی میانسال وارد می شود، مامان بلند شو برویم؛ نیم ساعت است منتظرم بیایی. او برمی خیزد و با نگاهی شکاک می پرسد: کجا؟ -وقت دکتر داریم دیگر! سرگردان و عصبی دستش را پس می کشد. ابرو درهم کشیده و به نشانه مخالفت بر زمین می نشیند و روی برمی گرداند. دخترش مستاصل با نگاهی سرشار از اندوه و حسرت روبرویش می نشیند و موهای ژولیده مادر را مرتب می کند. مادری که علیرغم سختی و مشقات زندگی مانند کوه استوار بود و خم به ابرو نمی آورد، حال مانند کودکی بهانه جو، گوشه ای کز می کند و در گذشته اش غرق می شود؛ آلزایمر، مادر مهربانش را از او گرفته و به 50 سال قبل برده است… 

 

در دنیای خارج از ذهن مادر، نه خبری از فهمیه هست، نه محله قدیمی و نه بازارچه سرگذر. او به گذشته سفر کرده و گاه و بی گاه از سالهای دور سخن می گوید، می گرید و بی تابی می کند. گاه دخترش را بیگانه می بیند و گاهی به یاد می آورد و گاهی روبروی آینه ایستاده و خود را نمی شناسد. 

 

آمار جهانی می‌ گوید هر چهار ثانیه یک نفر در جهان به آلزایمر مبتلا می‌ شود؛ در این بیماری، زمان گم می‌ شود؛ خاطره‌ های نزدیک پاک شده ‌و زندگی در گذشته جریان دارد. در مراحل بعدی، نزدیکان فراموش می ‌شوند و چهره‌ های آشنا محو می ‌شوند. اختلال شخصیتی، رفتاری و عملکردی بروز می ‌کند و کم‌ کم نیازهای روزمره هم فراموش می‌ شوند و بیمار نسبت به محیط بی تفاوت می شود. 

 

آلزایمر، شایع ترین نوع زوال عقل

 

دکتر مصطفی الماسی، عضو هیات علمی و استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران در رشته مغز و اعصاب و عضو کلینیک “مغز و شناخت”، در تعریف این بیماری، به کارشناس وبدا می گوید: آلزایمر، نوعی اختلال عملکرد مغزی است که در اثر آن، اندازه مغز کوچکتر شده و عملکردهای مغزی بیمار به تدریج تحلیل می ‌رود. این بیماری، شایع ترین نوع زوال عقل یا دمانس است.  

 

وی می افزاید: شیوع بیماری دمانس یا زوال عقل در جهان تا سال 2020 حدود 50 تا 60 میلیون نفر تخمین زده شده بود و تا 30 سال آینده تقریبا سه برابر شده و به حدود 130 میلیون نفر می رسد. در ایران آمار دقیقی در دسترس نیست، اما تخمین زده می شود که 400 تا 500 هزار نفر در ایران مبتلا به بیماری دمانس باشند.

 

هرچه سن رو به فزونی می رود، شروع بیماری آلزایمر نیز افزایش پیدا می کند و به گفته دکتر الماسی، هر پنج و نیم سال، احتمال شروع آلزایمر در افراد دو برابر بیشتر می شود. این میزان در دهه ششم زندگی دو درصد جامعه و تا 85 سالگی به 30 تا 40 درصد جامعه می رسد.

 

دلایل ابتلا و بروز آلزایمر 

 

براساس مطالعاتی که انجام شده، علت دمانس نوع آلزایمر به طور دقیق مشخص نیست اما عوامل متعددی در ابتلا و بروز آن موثرند که به گفته متخصصین مغز و اعصاب، اولین و مهمترین عامل، افزایش سن است. بنابراین سالمندی مهمترین ریسک فاکتور بیماری آلزایمر است.

 

نقش عملکردها و ذخایر شناختی افراد

 

عضو هیات علمی و استادیار دانشگاه علوم پزشکی ایران در تشریح عوامل بروز آلزایمر می گوید: عامل دیگری که در بروز این بیماری نقش دارد و در طول حیات قابل دستیابی و تغییر است، عملکردها و ذخایر شناختی افراد است. میزان تحصیلات، مهارتها، یادگیری زبان های دیگر، مطالعه، پژوهش، تعاملات اجتماعی، بازی های فکری، نوشتن، نقاشی کردن و سایر اقدامات، از جمله ذخایر شناختی افراد محسوب می شوند.

 

عوامل خطر آلزایمر چیست؟

 

وی به نقش مهم و تاثیرگذار بیماری های قبلی-عروقی به عنوان یکی از فاکتورهای خطر ابتلا به آلزایمر اشاره کرده و می گوید: دیابت 1.5 برابر، فشارخون 2 برابر و چاقی 1.3 برابر احتمال بروز آلزایمر را افزایش می دهند؛ کسانی که سابقه سکته قلبی و مغزی دارند نیز استعداد بروز علائم آلزایمر را دارند. 

 

داشتن سبک زندگی سالم 

 

دکتر الماسی می گوید: داشتن سبک زندگی سالم، دوری از مصرف چربی های ترانس یا اشباع نشده، داشتن رژیم غذایی مدیترانه ای که حاوی سبزیحات و میوه جات بیشتر است، داشتن فعالیت فیزیکی مناسب و توانمندسازی شناختی از جمله عواملی است که بر عملکرد مغز، تاثیر مثبتی می گذارد.

 

فعالیت فیزیکی مناسب، به فعالیتی اطلاق می شود که فرد فعالیت فیزیکی شدید حداقل 30 دقیقه و سه بار در هفته و فعالیت متوسط حداقل 45 دقیقه و سه بار در هفته داشته باشد، چراکه به گفته دکتر الماسی، ورزش و تحرک بدنی مانع از ابتلا